چهار ستاره مانده به صبح

شروع یک رؤیای نو

آب‌چال* یکی از پیشنهادهای والدین برای عیدی دادن به کودکان بود که در شماره‌ی سوم مجله‌ی لاک‌پشت پرنده معرفی شده بود. یک کتاب بزرگ با تصاویری از حیوانات که هم آموزش اعداد است و هم از نقش آب در زندگی جانوران و طبیعت می‌گوید و این‌که اگر آب نباشد، چه بلایی سر موجودات زنده می‌آید. کتاب را در قفسه‌ی کتاب‌های کودک و نوجوان در کتاب‌فروشی آگاه یزد دیدم و به نیت عیدی برای برادرزاده‌ی پنج و نیم ساله‌ام خریدم و برایش خواندم و بچه جانم متوجه شد که تصویر و متن دارد از کمبود آب می‌گوید و این‌که اگر آب نباشد، چه بلایی سر حیوانات می‌آید. دو سه روز بعد از خواندن کتاب هم وقتی دید مادرم شیر آب را باز گذاشته است، به او تذکر داد که باید کم‌تر آب را هدر بدهد. چون آب‌چال خالی می‌شود و همه‌ی حیوانات می‌روند. کتابش را هم دلیل آورد تا حرفش را ثابت کند. با این‌که سواد ندارد، از روی تصاویر می‌تواند ماجرای آب‌چال را تعریف کند و کتاب را بخواند. یک‌بار که داشت آب‌چال را برای خودش می‌خواند، صدایش را ضبط کردم. فایل صوتی کتاب‌خوانی بچه جانم را در کانال تلگرام چهار ستاره مانده به صبح (http://telegram.me/fourstar) بشنوید.

* نویسنده و تصویرگر: گرم بیس. ترجمه: فؤاد نظیری. انتشارات فنی ایران (کتاب‌های نردبان). ۳۲ صفحه. چاپ سوم. قیمت ۱۰۰۰۰ تومان.

انیمیشنِ ۲۴‌دقیقه‌ایِ Varmints جدید نیست. محصول ۲۰۰۸ است و پیش از آن‌که تبدیل شود به نقاشیِ متحرک، یک کتاب تصویری برای کودکان بوده و البته، هنوزم هست. خانوم هلن (Helen Ward) و آقای مارک (Marc Craste) نویسنده و تصویرگر کتاب‌اند. انیمیشن هم کارِ تصویرگر کتاب است؛ طراحی و کارگردانی و ….
این فیلم، زیبا و در عین‌حال، تلخ است؛ آمیزه‌ای از امید و یأس، هستی و نیستی. و نگاهی دارد به گسترش و توسعه‌ی شهرنشینی و صنعتی‌شدنِ جوامع و از بین رفتنِ طبیعت، محیط‌ زیست و ….
انیمیشن و کتاب در goodreads  و imdb  امتیازهای خوبی دارند. من، فیلم را از یوتیوب دانلود کردم، با یک کیفیتی که خیلی هم بد نیست. نمی‌دانم نامِ آن به فارسی چه می‌شود، ولی منظور همان شخصیّت ِ اصلیِ فیلم/کتاب است. یک‌جور خرگوش انگار. کتاب هم که ترجمه نشده است. البته، از هلن وارد کتاب دیگری به فارسی منتشر شده که موضوع آن هم محیط‌ زیست است. نامِ این کتاب، «جنگل حلبی» است و درباره‌اش می‌توانید این‌جا بخوانید.

در راستای این‌که چه‌گونه به بچّه‌هایمان یاد بدهیم مراقبِ خودشان و بدن‌شان باشند، می‌خواهم درباره‌ی دو کتاب حرف بزنم؛ یکی، «به من دست نزن! کودکان و مواظبت از خود!» و دوّمی، « تپلی: به بدنم دست نزن!».

این کتاب‌ها را «انتشارات جوانه رشد» و «شرکت انتشارات فنی ایران» ترجمه و چاپ کرده‌اند. البته، با دست‌کاری در متن و تصویر! مثلاً عنوان اصلیِ کتابِ اوّل Uncle Willy’s Tickles: A Child’s Right to Say No است که سوادِ ناقص من می‌گوید به فارسی می‌شود «قلقلکِ عمو ویلی: حق کودکان برای گفتن نه». نه؟

«تپلی: به بدنم دست نزن!» هم شاید ترجمه‌ای از این کتاب باشد. چرا شاید؟ برای این‌که ناشر محترم نویسنده‌ی اصلی را داخلِ آدم حساب نکرده و اسمش را نیاورده و تصاویر کتاب را هم که عوض کرده و …. باید از کجا مطمئن باشم؟
خلاصه، می‌خواهم بگویم این دو کتاب معرکه نیستند، ولی کاچی بهتر از هیچی‌اند. اگر می‌خواهید با بچّه‌هایتان – دخترها و پسرها – درباره‌ی حق و حقوق‌شان نسبت به بدن‌شان و حد و حدود دیگران نسبت به آن‌ها حرف بزنید، اما نمی‌دانید چه بگویید و چه‌گونه بگویید قصه‌ی این دو کتاب به شما کمک می‌کند.

«به من دست نزن! کودکان و مواظبت از خود!» را نخوانده‌ام، ولی در خلاصه‌اش آمده ماجرای پسری است که از قلقلک‌های عمویش خوشش نمی‌آید، ولی نمی‌تواند این موضوع را بیان کند. برای همین، وقتی با عمویش روبه‌رو می‌شود تلاش می‌کند خودش را گم و گور کند یا به مریضی بزند و …. تا این‌که بالاخره، بچّه شجاعت به خرج می‌دهد و درباره‌ی ناخوش‌آیندیِ قلقلک‌های عمو ویلی با مادرش حرف می‌زند و مادر هم راه و چاه را نشان می‌دهد و به او می‌گوید که باید درباره‌ی احساسش با عمویش حرف بزند و بگوید که خوشش نمی‌آید.

نویسنده‌ی کتاب «تپلی: به بدنم دست نزن!» هم به بچّه یاد می‌دهد که جاهایی در بدن او وجود دارد که کسی نمی‌تواند لمس کند و به او می‌گوید شجاع باشد و آزار جنسی تقصیرِ او نیست و ….

پیشنهاد می‌کنم از ایده و قصه‌ی این کتاب‌ها کمک بگیرید و با بچّه‌هایتان و یا (بچّه‌های دیگران) – از دو تا هشت ساله‌ها- درباره‌ی لمس نامناسب، حریم خصوصی و حقِ آن‌ها برای اعتراض صحبت کنید تا بیش‌تر بدانند و بدانند وقتی کسی آزارشان داد می‌توانند درباره‌اش با دیگران حرف بزنند و خودشان را مقصر ندانند.

تپلی: به بدنم دست نزن
گروه نویسندگان/ مترجم هستی سعادت/ انتشارات فنی ایران/ چاپ اول ۱۳۹۱/ قیمت ۶۰۰ تومان

به من دست نزن! کودکان و مواظبت از خود
مارسی ابوف/ مترجم حمید علیزاده/ تصویرگر کاتلین گارتنر/ انتشارات جوانه رشد/ چاپ اول ۱۳۸۶ / قیمت ۱۰۰۰ تومان

پ.ن)؛ عکس‌ها را تزیینی درنظر بگیرید. کتاب‌هایی که به فارسی چاپ شده‌اند هیچ نشانی از شکل و شمایل کتاب‌های اصلی ندارند. در ضمن، اگر کتاب‌های دیگری را می‌شناسید که با این موضوع و برای کودکان چاپ شده‌اند به من هم خبر بدهید. مچکرم.