یا عروس تمام سبک‌ها یا مثل پس دادنِ درس.

«سال‌هاست در مراکز آموزشی و فرهنگی، درس‌های نویسندگی خلاق و آشنایی با گونه‌های داستان کوتاه را تدریس کرده‌ام و هم‌واره از نداشتن منابع آموزشی گلایه داشته‌ام. این کتاب درواقع پاسخی به این نیاز بود.»

می‌پرسید کی؟ کتابِ چی؟ کتاب آشنایی با داستان‌های مینی‌مالیستی و پلیسی* را می‌گویم که محمّدجواد جزینی نوشته است. جزینی طراح استاندارد مهارتی داستان‌نویسی (در ایران) است و مدیر نخستین هنرستان داستان‌نویسی (باز هم در ایران) بوده است.

این کتاب شامل دو مقاله‌ی پژوهشی است با عنوان «ریخت‌شناسی داستان‌های مینی‌مالیستی» و «ریخت‌شناسی داستان‌های پلیسی». نویسنده تلاش کرده علاوه‌بر معرّفی خاستگاه فکری و فلسفی گونه‌های داستانی، آرای مخالفان و موافقان را بازگو کند. نیّت‌اش هم بیش‌تر بررسی تحلیلی ساختار داستان‌های مینی‌مالیستی و پلیسی بوده است. یعنی چی؟ یعنی می‌خواهد برای مخاطب روشن کند که اولن، شیوه‌های داستانی چیست؟ این شیوه‌ها از کجا آمده‌اند؟ چه‌گونه شگل گرفته‌اند؟ و ….

دیگر …؟ مجبور نیستم ادامه بدهم، ولی بیایید فکر کنیم من مجبورم و باید به شما درس پس بدهم. مثلن از من بخواهید هر چی از مقاله‌ی اوّل کتاب فهمیده‌ام را برای‌تان بگویم/بنویسم. الان فرض می‌کنم که شما از من خواستید. البته، گفته باشم که من خیلی فهمیده‌ام! منتها الان هر چی را که به‌خاطر بیاورم این‌جا می‌نویسم.

درباره‌ی مینی‌مالیسم؛

۱٫ اوّلیّن نظریه‌های تئوریک درباره‌ی داستان کوتاه پی‌آمدِ جنبش فرمالیسم بود که در دهه‌ی ۱۹۲۰ شروع شد.
۲٫ یه‌نفر به نام اسمیت (کیه؟ نمی‌دونم.) مینی‌مالیسم در ادبیات رو این‌طور تعریف می‌کنه؛ سبک یا اصل ادبی است مبتنی بر فشردگی افراطی و ایجاز بیش از حد محتوای اثر.
۳٫ اوّلیّن جُستار تئوریک درباره‌ی داستان کوتاه رو ادگار آلن‌پو نوشته و در این جُستار درباره‌ی وحدت تأثیر در ساختار داستان کوتاه بحث کرده و گفته تنها راه رسیدن به وحدت ایجاز مناسب است. شرط ایجاز چیه؟ محدودیّت مکان. ضمنن معتقده که تمام جزئیات روایت باید دقیقن تابع کل داستان باشه.
۴٫ اوّلیّن ویژگی داستان مینی‌مال، حجم اونه که باید دو تا سه صفحه باشه.
۵٫ یه‌نفر به اسم سینیتا هیلت (این رو هم نمی‌شناسم. مگه گوگل مُرده؟ از اون سؤال کنین.) مهم‌ترین ویژگی مینی‌مالیسم رو هنر مقتصد بودن می‌دونه و گفته این همون روش چخوف، جویس و همینگوی بوده.
۶٫ دوّمیّن ویژگی داستان‌ مینی‌مال طرح ساده، سرراست و خطیه.
۷٫ می‌گن توی داستان مینی‌مال تمرکز روی یه حادثه‌ی اصلیه که بیش‌تر اوقات خیلی هم قابل‌توجّه نیست.
۸٫ سوّمیّن ویژگی داستان مینی‌مال زمان و مکان محدوده. مثلن کم‌تر از یه‌‌روز، چند ساعت و گاهی چند لحظه فقط.
۹٫ چهارمین ویژگی داستان مینی‌مال زبان شفّاف و ساده‌ست.
۱۰٫ ویژگی بعدی هم تکیه بر عنصر گفت‌وگوئه.
۱۱٫ بعد این‌که داستان مینی‌مال باید موضوعی برای گفتن داشته باشه، یه قصّه‌ی جذاب، روایت ماجرایی جالب که خواننده برای شنیدن‌/خوندن اون ترغیب بشه.
۱۲٫ ویژگی بعدی‌تر هم این‌که، داستان‌های مینی‌مال درون‌مایه‌ی حسی دارن. یعنی بیش‌تر درباره‌ی مرگ و عشق و تنهایی هستن.
۱۳٫ یه ویژگی مهم در داستان مینی‌مال عدم‌حضور آشکار و مسلط راوی در جهان داستانه. یعنی چی؟ یعنی راوی دانای کل در داستان مینی‌مال حذف شده.
۱۴٫  شخصیّت‌های داستان مینی‌مال از بین مردم عادی انتخاب می‌شن و معمولن آدمای تنهای غم‌گینِ شکست‌خورده‌ی ناامید هستن.
۱۵٫ یه‌نفری هم گفته مینی‌مال عروس تمام سبک‌هاست. کی؟ اسمش پاملین کاستوئه. (اگه بخواین بدونین کیه خودتون بلدین از آقای گوگل بپرسین.)

درباره‌ی مقاله‌ی دوّم هم می‌نویسم، ولی بعدن.

* تهران؛ انتشارات نیلوفرسپید. چاپ اوّل، ۱۳۸۹، قیمت ۱۸۰۰ تومان