از پنج سال پیش در بریتانیا، سیزدهم سپتامبر به عنوان روز «رولد دال» (Roald Dahl) نام‌گذاری شده است. در این روز کودکان انگلیسی تولد دال را جشن می‌گیرند. «رولد دال» یکی از مشهورترین نویسنده‌های کودک و نوجوان است که به او لقب بهترین نویسنده‌ی مرد انگلستان را داده‌اند. دال در سیزدهم سپتامبر ۱۹۱۶ از پدر و مادری نروژی‌ به دنیا آمده است. داستان‌های رولد دال به‌خاطر طنزِ دل‌نشین و تخیّلِ بی‌نظیر طرف‌دارانِ بسیاری دارد. از دو سال قبل هم جایزه‌ای به نام «جایزه‌ی کتاب‌های بامزه‌ی رولد دال» از سوی بنیاد بوک تراست راه‌اندازی شده که به جالب‌ترین و خنده‌دارترین کتاب‌های کودک در دو مقطع سنی زیر ۶ سال و ۷ تا ۱۴ سال بریتانیا اهدا می‌شود. امسال هم برنده‌ی این جایزه نیز روز شانزدهم سپتامبر (۲۵ شهریور) از سوی بنیاد رولد دال معرفی می‌شود.
دال پیش از نویسندگی برای مدّتی خلبان جنگی بود و در جنگ جهانی دوم در نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا خدمت می‌کرد. او  مردی بود بلندقامت که به فوتبال و عکاسی و شکلات علاقه داشت. شاید به‌خاطر همین علاقه بود که در سال ۱۹۶۴ رُمان «چارلی و کارخانه‌ی شکلات‌سازی» را نوشت. البته قبل‌ از چاپ این رُمان، دال داستان‌های «گرملین‌ها» و «جیمز و هلوی غول‌پیکر» را منتشر کرده بود. منتها با محبوبیّتِ شخصیّت «چارلی» در میان کودکان و نوجوانان شهرتِ رولد دال نیز بیش‌تر شد. او کتاب‌های بسیاری برای کودکان و بزرگ‌سالان نوشت. جدای نوشتن داستان‌های تخیّلی، شعر هم می‌گفت. نمایش‌نامه و داستان کوتاه نیز می‌نوشت + فیلم‌نامه‌های ۳۶ ساعت (۱۹۶۵)، فقط دو بار زندگی می‌کنی (۱۹۶۷)، چیتی‌چیتی بنگ‌بنگ (۱۹۶۸) و شبکاو (۱۹۷۱). ضمن این‌که آثار داستانیِ دال هم منبع خوبی بوده‌اند برای اقتباس‌ (‌+) و ‌ فیلم‌های سی‌نمایی و پویانمایی‌ بر اساس داستا‌ن‌های چارلی، غول بزرگ مهربان، ماتیلدا و … تولید شده‌اند.
بیش‌تر کتاب‌های دال از سوی مترجم‌ها و ناشرهای مختلف به فارسی برگردانده/ چاپ شده‌اند. مترجم‌ها مثلاً لیلی برات‌زاده، شهلا انتظاریان، گیتا گرگانی، مهدی وثوق، شهلا طهماسبی، ساغر صادقیان، میرعلی غروی، سیدحبیب الله لزگی، نسرین مهاجرانی، پروین علی‌پور، محبوبه نجف‌خانی. ناشرها مثلاً انتشارات افق، نشر مرکز، انتشارات کاروان، نشر چشمه، انتشارت محراب قلم و …. (کتاب‌ها را در آدینه‌بوک ببینید.) هرچند من مجموعه‌ی کتاب‌های «رولد دال» را که با ترجمه‌ی «محبوبه نجف‌خانی» از سوی «انتشارات افق» منتشر شده است به کتاب‌های سایر مترجم‌ها/ناشرها ترجیح می‌دهم؛ هم از نظر ظاهرِ کتاب و هم از نظر ترجمه. به‌علاوه‌ی این‌که در کتاب‌های افق از تصویرسازیِ «کوئنتین بلیک» استفاده شده که تصویرگر کتاب‌های دال به زبان انگلیسی است. بلیک برای تصویرگری این کتاب‌ها جایزه‌ی «هانس کریستین آندرسن» را بُرده است.

تاکنون کتاب‌های انگشت جادویی، آقای روباه شگفت‌انگیز، آدم کوچولوها، ماتیلدا، من و زرافه و پلی، چارلی و کارخانه‌ی شکلات‌سازی، تشپ‌کال، تمساح غول‌پیکر، بدجنس‌ها، چارلی و آسانسور بزرگ شیشه‌ای، داروی شگفت‌انگیز جورج، جیمز و هلوی غول‌پیکر، راز موتورسیکلت من و جانوارن پلید از سوی انتشارات افق به بازار عرضه شده است.

موضوع کتاب «راز موتور سیکلت من» نیز درباره‌ی نویسندگی است. دال می‌گوید که در نوشتن بیش‌تر از هر کسی تحت‌تأثیر Rudyard Kipling, William Thackeray, Frederick Marryat و Charles Dickens بوده است. (آثار «چارلز دیکنز» که نیاز به معرّفی ندارد. از «ویلیام مکپیس تکری» هم آملیا به فارسی ترجمه شده است. از آن دو نفر دیگر کتاب به فارسی پیدا نکردم، ولی پیش‌نهاد می‌کنم این‌جا و این‌جا را درباره‌ی «کیپلینگ» بخوانید.)

از این فهرست، من کتاب‌های «چارلی و آسانسور بزرگ شیشه‌ای»، «چارلی و کارخانه‌ی شکلات‌سازی»،«تشپ‌کال»، «غول بزرگ مهربان»، «بدجنس‌ها» و «ماتیلدا» را خوانده‌ام که در راستای مسابقه‌ی کتاب‌خوانی درباره‌شان خواهم نوشت.

داخل پرانتز درباره‌ی زندگی خانوادگی دال هم بگویم که او ابتدا با یک هنرپیشه‌ی آمریکایی به نام «پاتریشا نیل» ازدواج کرد که حاصل سی سال زندگی مشترک آن‌ها پنج بچّه بود که یکی از آن‌ها به نام «اولیویا» در کودکی فوت کرد. دال کتاب «غول بزرگ مهربان» را به او تقدیم کرده است. البته شخصیّت «سوفی» در این رُمان الهام گرفته از نوه‌ی دختری دال است؛ «سوفی دال» که هم‌اکنون سی سال سن دارد. او علاوه‌بر بازیگری (+‌)، به‌تازگی پا در کفش پدربزرگ کرده و کتابی نوشته به نام «بازی با آدم بزرگ‌ها».

«فلیستی دال» نیز همسر دوّم دال است که هشت سال با او زندگی کرد. فلیستی هنوز هم در خانه‌ی دال ساکن است. او می‌گوید: گاهی بچّه‌ها به این‌جا سر می‌زنند. آن‌ها از پشت ورودی سرک می‌کشند و می‌پرسند: «رولد دال اینجا زندگی می‌کند، نه؟» و من می‌گویم: «اینجا زندگی می‌کرد.» آن‌ها باز می‌پرسند: «اوه، اسباب‌کشی کرده؟» و من مجبورم بگویم: «نه، او مرده.» و این خبر به هم می‌ریزدشان.

رولد دال در بیست و سوّم نوامبر سال ۱۹۹۰ میلادی در سن هفتاد و چهار سالگی فوت کرد.  اگر به نشانی‌های اینترنتی زیر مراجعه کنید اطلاعات بیش‌تری درباره‌ی رولد دال کسب خواهید کرد. به‌علاوه‌ی این‌که حسابی سرگرم خواهید شد و قول می‌دهم خیلی لذّت ببرید.

http://www.roalddahl.com

Home

http://www.roalddahlmuseum.org

http://www.roalddahlday.info

ضمناً، امسال  بچّه‌های کرجی‌ هم در روز تولّد «دال» می‌خندند. منتظر گزارش بعدیِ خانومِ چهارستاره درباره‌ی این جشن باشید.

+ رولد دال در فیس بوق

+ در جشن تولّد غول بزرگ مهربان